Wąż Nietzschego
Lińcie się! – Wąż ginie, gdy wylinieć się nie może. Podobnie dzieje się z duchami, którym przeszkodzono zmienić swe poglądy; przestają one być duchem. [1]
Zdaniem Fryderyka Nietzschego (1844-1900) człowiek ma prawo zmieniać swoje poglądy, na wzór węża, który zrzuca starą skórę. Nie chodzi tu jednak tylko o samą zmianę, lecz również o postęp. Podobnie jak nowa skóra węża będzie lepiej przystosowana do panujących warunków, tak i nowe poglądy staną się bardziej odporne na konfrontację z rzeczywistością [2]. Pozbawiony takiej elastyczności umysł [3] staje się skostniały, zastyga w swych przekonaniach i zatraca istotę tego, co czyni go umysłem.
Ten uczony wąż nieustannie koryguje swoje poglądy.
———
[1] F. Nietzsche, Jutrzenka. Myśli o przesądach moralnych, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa – Kraków, 1912, s. 408.
[2] Dziękuję prof. A. Groblerowi za uwagi dotyczące przystosowywań węży i umysłów do nowych warunków.
[3] W niektórych przekładach tego fragmentu zamiast „duchów”, pojawiają się „umysły”.