Nietoperz Nagela
Jak to jest być nietoperzem? Takie pytanie stawia współczesny amerykański filozof Thomas Nagel (ur. 1937) w tytule swojego słynnego artykułu [1]. Nie chodzi mu jednak o to, jak to jest udawać nietoperza; zachowywać się na podobieństwo nietoperza. Nagel pyta: jak to jest dla nietoperza być nietoperzem?
Nietoperz pojawia się w tej metaforze w celu wyostrzenia rozważanego problemu. Jego percepcja tak wyraźnie różni się od naszej, że z łatwością przyjmujemy, iż nigdy nie będziemy mogli pojąć, jak to jest nim być. Jednak dokładnie ten sam problem pojawia się, kiedy pytamy, jak to jest być dowolną inną osobą. Ani ja nie mogę się dowiedzieć jak to jest być kimś innym, ani żadna inna osoba nigdy nie dowie się, jak to jest być mną. Nasza świadomość stanowi zamknięty świat, niedostępny dla nikogo ani niczego z zewnątrz.
Nie mogąc sprawdzić, jak to jest być nietoperzem, Sokrates stara się
przynajmniej dowiedzieć, jak to jest być człowiekiem-nietoperzem.
———
[1] T. Nagel, What Is it Like to Be a Bat?, „The Philosophical Reviev” LXXXIII, 4 (October 1974), ss. 435–50.