Małpy Borgesa

Argentyński pisarz Jorge Luis Borges (1899-1986) w eseju p.t. „Biblioteka zupełna” z 1939 roku [1] przywołuje metaforę nieśmiertelnej małpy, która uderzając na oślep w klawisze maszyny do pisania, w końcu, zupełnie przypadkowo, napisze każdą, dowolnie wybraną książkę. Faktycznie, zgodnie z rachunkiem prawdopodobieństwa, przy nieskończenie wielu próbach losowych, istnieje szansa na pojawienie się każdego, dowolnie długiego układu znaków. Oczywiście możliwe jest to tylko w teorii – ani małpa, ani żaden inny losowy generator znaków nie mógłby istnieć wiecznie (nie byłoby przecież świata, na którym mógłby wiecznie istnieć). Można też założyć, że mając do dyspozycji całą wieczność, małpa prędzej zgłębiłaby tajniki sztuki pisarskiej, niż zupełnie przypadkowo wystukała cały piśmienniczy dorobek ludzkości.

Borges kontynuuje te probabilistyczne rozważania w jednym ze swych najsłynniejszych esejów p.t. „Biblioteka Babel” z 1941 roku [2]. Opisuje tam bibliotekę, która zawiera wszystkie istniejące i nieistniejące, sensowne i bezsensowne książki. Pisarz określa dokładnie format pojedynczej książki, która składa się z 410 stron, wypełnionych czterdziestoma wierszami, zawierającymi po 80 liter. W jednej książce jest więc 1 312 000 pozycji, na których mogą znajdować się litery. Jeśli przyjmiemy, że posługujemy się podstawowym zestawem 26 znaków alfabetu łacińskiego, to otrzymamy 26^1312000 możliwych wariacji (z powtórzeniami). Tyle mogłoby powstać różnych książek o wskazanych wyżej parametrach (410 stron x 40 wierszy x 80 liter). Jest to liczba niewyobrażalna. Znacznie przekracza ona liczbę ziaren piasku, którymi moglibyśmy szczelnie upakować całą znaną naukowcom przestrzeń kosmiczną. Nic więc dziwnego, że tę nieogarnioną, wyimaginowaną bibliotekę Borges nazwał Wszechświatem.

———
[1] J. L. Borges, The Total Library, [w:] J. L. Borges, The Total Library. Non-fiction 1922-1986, ss. 214-216, Penguin Books, London 2001.
[2] J. L. Borges, Biblioteka Babel, [w:] J. L. Borges, Fikcje, ss. 90-102, przeł. A. Sobol-Jurczykowski, S. Zembrzuski, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003.